Tamlamalar (İsim Tamlaması – Sıfat Tamlaması)

Tamlamalar, dilin yapı taşlarından biri olan ve cümlelerin anlamını derinleştiren önemli bir dilbilgisi kavramıdır. Her gün kullandığımız dilin inceliklerinden biri olan tamlamalar, bir kelimenin diğerleriyle olan ilişkisini ve anlamını belirlememize yardımcı olur. Tamlamalar, herhangi bir dilin yapısını anlamak ve kullanmak için temel bir beceridir.

Tamlama Nedir?

• Bir ismin benzerlerinden ayırt edilebilmesi için başka bir isim, zamir veya sıfatla anlam ilişkisi kurarak oluşturduğu söz öbeğine tamlama denir.
• Tamlamalar en az iki kelime içerir, tek kelimeyle tamlama oluşturulamaz.

Tamlamalarda İki Öge: Tamlayan ve Tamlanan

• Tamlamalarda iki temel öge vardır: tamlayan ve tamlanan.
• Tamlayan, açıklayan veya belirleyen kelimedir, tamlanan ise açıklanması veya belirtilmesi istenen kelime veya isimdir.

Tamlama Türleri

1. Sıfat Tamlaması

• Bir ismin rengi, şekli, durumu, sayısı gibi özelliklerini belirten kelimelere sıfat denir.
• Sıfatlar her zaman isimlerden önce gelir.
• Sıfat tamlamasında tamlanan isim, tamlayan ise sıfattır.
• Örnek: “kırmızı elbise,” “çalışkan öğrenci.”

2. İsim Tamlaması

• Bir ismin aitlik ilişkisi yönünden belirginleşmesi için başka bir isim tarafından tamamlanmasıyla oluşan isim grubuna isim tamlaması denir.
• İsim tamlaması da tamlayan ve tamlanandan oluşur.
• Örnek: “gömleğin düğmesi,” “telefonun ekranı.”

Tamlama Türleri İçinde Alt Başlıklar

• İsim tamlamaları belirtili, belirtisiz ve zincirleme isim tamlamaları olarak üçe ayrılır.
• Belirtili İsim Tamlaması: Tamlayan ve tamlanan ek alır ve belirgin bir aitlik anlamı vardır. Örnek: “uçağın motoru,” “Ali’nin defteri.”
• Belirtisiz İsim Tamlaması: Tamlayan ek almaz, sadece tamlanan ek alır. Örnek: “erik ağacı,” “okul müdürü.”
• Zincirleme İsim Tamlaması: İkiden fazla ismin birbirine bağlandığı tamlamalardır. Örnek: “Ahmet’in kaleminin ucu,” “sokak lambasının ışığı.”
• Takısız İsim Tamlamaları: Tamlayan ve tamlanan hiçbir ek almaz ve tamlama, neden yapıldığını (hammaddesini) veya benzerlik ilgisini belirtir. Örnek: “gümüş yüzük,” “taş kalp.”